در کتاب چالشها و فرصتهای تاریخی روابط ایران و ترکیه به بررسی روابط ترکیه و ایران، تاریخچه روابط، چالش ها و فرصتهای این دو کشور پرداخته شده است
دانلود کتاب چالشها و فرصتهای تاریخی روابط ایران و ترکیه
در این مطلب از وبسایت فایلمَس به ارائه کتاب چالشها و فرصتهای تاریخی روابط ایران و ترکیه می‌پردازیم که در قالب 66 صفحه به صورت pdf آماده شده و هم اکنون در اختیار شما دوستان عزیز قرار دارد.
توضیحات چالشها و فرصتهای تاریخی روابط ایران و ترکیه
ایران و ترکیه همسایگان تاریخی هستند که از دیرباز روابطی با فراز و فرود را پشت سر نهادهاند. در طول تاریخ تلاش این دو کشور در عرصه منطقهاي نیز ایفاي نقش حداکثري بوده است که سبب بروز تلاقی منافع شده و دستخوش تغییرات عدیده‌ای بوده است. در برخی دوران روابط آنها نزدیکتر شده و در برخی مواقع نیز دچار تضاد بوده و سردی روابط را به همراه داشته است.
همسایگی دو کشور ایران و ترکیه و واقع شدنِ آنها در یک منطقه جغرافیایی، به علاوه جایگاه قدرتمند دو دولت در منطقه؛ عرصه رقابت بر سر قدرت و رسیدن به جایگاه برتر منطقهای را هموار نموده است. با این وصف، کتاب حاضر با هدف بررسی چالشها و فرصتهای تاریخیِ روابط ایران و ترکیه انجام گرفته است.
تاریخچه روابط ایران و ترکیه
از زمان صفویه تا جنگ جهانی اول؛ مناسبات ایران و ترکیه تاریخی طولانی و پیچیده دارد. شالوده روابط دو کشور در دوران نو نیز به دست رضا شاه ریخته
شد. تبلور روابط ایران و عثمانی با روی کارآمدن دولت صفوی در آغاز سده دهم هجری آغاز شد. در طول بیش از دو سده سلطنت صفویان بر ایران، میان دو دولت ایران و عثمانی، روابط بسیار پر فراز و نشیبی برقرار بود؛
وقوع جنگهای متعدد و انعقاد معاهدههای صلح از نمودهای بارز دوره های جنگ و صلح پیاپی میان دو دولت است. در دوره صفوی روابط این دو امپراتوری اسلامی ناشی از اوضاع داخلی آنها بود. هرکدام از آنها که موفق به تثبیت این اوضاع می شد، توانایی فشار به طرف دیگر را بدست می آورد. اما هیچکدام از آنها توانایی حذف نهایی دیگری را نداشت و بیشتر درگیریها در مرزها بود. تبلور تعارضات بین دو کشور را می توان در دو رویداد مهم سالهای 1515 – 1511 م . مشاهده کرد.
در آوریل 1512 به دستور سلطان سلیم و بر اساس فتوای شیخ الاسلام استانبول، هزاران نفر از شیعیان ساکن عثمانی به قتل رسیدند (ازغندی، 1387 : 29 ) اما اختلافات با قتل عام شیعیان پایان نیافت، بلکه در اوت 1514 منجر به وقوع جنگ چالدران بین دو کشور شد که علیرغم جنگ غیورانه صفویان، با شکست ایرانیان و تصرف مناطق وسیعی از غرب یا شمالغرب ایران توسط قوای عثمانی پایان یافت. حتی بعدها دو سلطان مقتدر عثمانی و صفوی سلطان سلیم و شاه عباس کبیر نیز نتوانستند به پیشرویهای خود ادامه دهند.
سلیم در تبریز و شاه عباس در بغداد متوقف شدند. بعد از جنگ چالدران و صلح آماسیه این شاه عباس کبیر بود که موازنه قدرت را با بازپس گیری بغداد به ایران برگرداند. گذشت بیش از 130 سال از آغاز جنگهای ایران و عثمانی سرانجام طرفین جنگ را خسته کرده و به فکر رسیدن به یک توافق جامع انداخت. در همین زمان قرارداد زهاب 3 در دشت زهاب بین شاه صفی و سلطان مراد چهارم در سال 1639 م. منعقد شد و سالها به اختلافات مرزی ایران و عثمانی خاتمه داد.
این عهدنامه تا زمان نادرشاه و کریم خان زند نیز از جانب طرفین معتبر بود. قرارداد زهاب از یک نظر اهمیت خاص دارد؛ اینکه اولین بار از حدود مناطق مرزی دو کشور صحبت به میان آمد، اما مرز دو کشور به طور دقیق مشخص نشد. در این عهدنامه نوار مرزی که ایران و عثمانی در آن قدرت نداشتند، به عنوان مرز تعیین شد. این قرارداد بسیار پراهمیت است، چرا که بعدها بنیان مرزهای کنونی غرب ایران محسوب شد (مهدوی، 1375 به نقل از مختاری و منتظری، 1391 : 171)
چالشهای روابط ایران و ترکیه
1 – موضع سیاسی و دیپلماتیک ایران و ترکیه
مؤلفۀ واگرایی مهمی که در روابط ایران و عثمانی وجود دارد را باید در شرایط سیاسی اجتماعی حاکم در آن زمان بررسی کرد. با ردیابی این ریشه ها در می یابیم که از نظر عثمانیها بخش غربی ایران، آناتولی جنوبی و سوریۀ شمالی در موقعیت های بحرانی و حساسی قرار داشتند، جمعیت این مناطق را یکسره طوایف ترکمن تشکیل می دادند که در طول نیمۀ اول قرن پانزدهم توان زیادی کسب کرده بودند.
قدرتمندی این طوایف به دنبال شکست سیاسی تمرکزدهی عثمانیها پس از مبارزات تیمور بر ضد ایران، سوریه و آناتولی حاصل شده بود. ترکمنها در حقیقت پشتیبانهای صفویان بودند و با علایق معنوی شدیدی که میراث تبلیغ صفویان پیشین در آن مناطق بود، به آنان پیوند خورده بودند (تاریخ ایران دوره صفویان، 1380 : 41 – 40 ) صفویان قادر بودند که این جمعیت را برای پیشبرد طرحها و اهداف سیاسی خود، در برابر عثمانیها به کار گیرند و این مسئله تا دورة زندیه وتا آخرین بازماندة صفویه برای عثمانیان تهدیدی بالقوه بود.
در مقابل عثمانیان هم با اندیشه های بلند ملک گیری به همراه صبغۀ تند مذهبی میدان کارزار وسیعی علیه ایران تدارک دیدند؛ اما به رغم حمالت سهمگینانه شان نتوانستند ایران را به تصرف خود درآورند و مرزهای شرقی امپراتوریشان را تا افغانستان و هندوستان بگسترانند؛ ولی در مقیاسی کوچک تر بخشهایی از اراضی ایران را در قفقاز و بین النهرین به طور قطع ضمیمۀ خاک خود کردند و مرزهای ایران و عثمانی حدوداً در چهارچوب پیمان صلح زهاب (1049 ق/ 1639 م) تثبیت شد.
در مورد روابط سیاسی در این دوران نیز کارنامه روابط سیاسی دو کشور یادآور اختلافات، جنگ ها، انعقاد قرارداد، مبادله سفرا و سایر اقدامات دیپلماتیک و از همه مهم تر مداخلات استعمارگران است. به منظور درک بهتر روابط سیاسی این دو کشور، آگاهی از دلایل اختلاف میان آنها ضرورت دارد:
1 – وضع نامشخص مرزهای دو کشور (مرز طولانی ایران و عثمانی از قله آرارات تا مصب شط العرب)
2 – برخوردهای میان عشایر مرزنشین (از آذربایجان تا خوزستان) و حمایت شاهزادگان ایرانی از برخی رؤسای آنان
3 – مسأله تابعیت برخی از ایل های ساکن در مرز و مشکلات ناشی از ییلاق و قشلاق آنها
4 – مسأله پناهندگان ایران و عثمانی
…
روابط و فرصتهای ایران و ترکیه
1 – عهدنامه ها
مشاجرات و مراودات رسمی بین مقامات ایران و عثمانی در باب اتباع و وضعیت حقوقی ها آن حجم انبوهی از اسناد و مدارک دوره مورد بحث را به خود اختصاص داده است. در عصر نخستین روابط ایران و عثمانی از آغاز – صفویه تا آغاز قاجاریه به رغم جنگ های خونین سرانجام طرفین بر سر مفاد عهدنامه کردان ( 1159 ق./ 1746 م) به توافق رسیدند. در این عهدنامه نادر توانست با اجتناب از مواضع تند عصر صفوی و ایجاد زبان مفاهمه، پارهای از حقوق اتباع ایرانی مقیم عثمانی و زوار ایرانی را به مقامات عثمانی بقبولاند.
در عهدنامه فوق، اگرچه هویت شیعی و کیان سیاسی ایران صراحتاً تصدیق نشده بود، اما کشور ایران به طور نیمه رسمی به عنوان مملکتی اسلامی و تابع شریعت اسلام تلقی شد. عهدنامه کردان که در پی توفیقات نظامی و دوراندیشی نادر تا حدودی بر عثمانی ها تحمیل شده بود، در دوره قاجار مبنای گفتگوی دیپلماتیک و پایه انعقاد قراردادهای اول و دوم ارزروم 1263 – 1238 ق./ 1847 – 1823 م. قرار گرفت که وضعیت اتباع ایرانی را در قلمرو عثمانی در سراسر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی متأثر ساخت.
این معاهدات فصل جدیدی در روابط دو کشور گشود، چرا که به سه سده نبردهای خونین بین ایران و عثمانی خاتمه داد و هر دو کشور را به عنوان دولت های اسلامی معرفی کرد. این اقدامات نشانگر آن است که پس از سه قرن نبرد و اختلاف ایدئولوژیک میان ایران و عثمانی اندیشۀ مطلقیت مذهب تسنن و نفی نظام عقیدتی شیعه به کناری نهاده شده و برای نخستین بار ایران به مثابه واحدی سیاسی با هویت شیعی در قلمرو جهان اسلام به رسمیت شناخته شده است.
تصدیق چنین نگرشی در وضع ایرانیان مقیم عثمانی هم بازتاب یافت، به طوری که متن معاهدات اول و دوم ارزروم مقرر میداشت که کلیه امور اتباع ایرانی جز بر مبنای قانون شرع صورت نگیرد، اینک برای اولین بار حقوق ایرانیها به عنوان اتباع خارجی از سوی کارگزاران باب عالی به رسمیت شناخته شد.
ایرانی ها نیز همانند اروپاییها از این حق برخوردار شدند که با دولت عثمانی ارتباط برقرار کنند و بتوانند به نقض مفاد عهدنامه چه از طرف حکومت و چه از سوی دیگران اعتراض کنند. حق عبور زوار ایرانی از قلمرو عثمانی تضمین گردید و کالاهای تجاری آنها مشمول اخذ عوارض بر مبنای گمرک عثمانی شد و مقرر گردید از کالاهای تجار ایرانی فقط درصدی چهار گمرک اخذ شود.
فهرست کتاب چالشها و فرصتهای تاریخی روابط ایران و ترکیه
ایران، ترکیه
مقدمه
روابط ترکیه و ایران
تاریخچه روابط ایران و ترکیه
چالش های روابط ایران و ترکیه
روابط و فرصتهای ایران و ترکیه
سخن آخر
منابع
برای دانلود کتاب چالشها و فرصتهای تاریخی روابط ایران و ترکیه میتوانید بعد از پرداخت آنلاین بلافاصله دانلود کنید
